Polski Klub Ekologiczny Okręg Pomorski (PKE OP) przeprowadził w okresie od 30 marca do 11 maja 2023 r. cykl 5 spotkań warsztatowych pod nazwą GreenTransformers. Warsztaty zostały zrealizowane w ramach projektu „Wizje, innowacje i inicjatywy młodzieży bałtyckiej na rzecz Zielonego Ładu w lokalnych społecznościach” współfinansowanego w ramach Project Support Facility (PSF) Rady Państw Morza Bałtyckiego (CBSS).

Miały one na celu wypracowanie autorskich koncepcji eko-innowacyjnych zmian na szczeblu lokalnym w odpowiedzi na wyzwania określone w dokumentach strategii tzw. Europejskiego Zielonego Ładu (dalej też: EGD – European Green Deal) i zagrożenia środowiska widziane przez samych uczestników warsztatów.  Do udziału w nich zaproszono studentów, absolwentów i doktorantów wszystkich Trójmiejskich uczelni, ponieważ zależało nam na multidyscyplinarnym spojrzeniu na ww. zagadnienia i to z perspektywy młodych ludzi, którzy w nieodległej przyszłości kształtować będą nie tylko swe życie, ale także w pewnym stopniu szerzej pojętą rzeczywistość (społeczną, techniczną …).

Zgłaszający się uczestnicy (34 osób) wypełnili ankietę wstępną dotyczącą niepokojącego ich stanu środowiska i zmian klimatycznych i te kwestie zostały podjęte jako tematy pracy grup warsztatowych. Nawiązywały także do trzech (nr. 1, 3 i 4) spośród wskazanych niżej czterech głównych filarów (dziedzin) Europejskiego Zielonego Ładu.

1. Przyroda i różnorodność biologiczna
2. Klimat i transformacja energetyczna
3. Gospodarka o obiegu zamkniętym i „przemysłowa symbioza”
4. Zrównoważone, inteligentne miasta i mobilność

Na wagę spraw związanych z filarem drugim tj. odpowiednich działań dla ograniczenia negatywnych zmian klimatu wskazywało bardzo wielu uczestników, jednak ostatecznie wybrane przez grupy tematy odnosiły się do tej problematyki tylko pośrednio.

Uczestnicy warsztatów pracowali w multidyscyplinarnych grupach pod opieką tutorów i ekspertów. Właściwe prace nad analizą problemów i koncepcją rozwiązań poprzedzone były zajęciami o charakterze przygotowawczym do pracy zespołowej i kreatywnej zakończone wspólną refleksją nad uwarunkowaniami i wyzwaniami stojącymi przed MŁODYM POKOLENIEM, sformułowaną w postaci wizji i misji (zobowiązań) określonej jako GREEN, czyli:

Problemy, które uczestnicy warsztatów wskazali jako wymagające przeciwdziałań, a więc opracowania w tym celu odpowiednich eko-inicjatyw to:

1. Niski poziom wiedzy i odpowiedzialności społecznej, kwestia zmiany społecznej i złe systemy zarządzania gospodarką, energią,
2. Brak dobrego planowania przestrzeni miejskich dla zmieniających się warunków środowiskowych, „betonoza” i zaniedbywanie obszarów zielonych w mieście i poza nim (też problemy przeludnienia, użytkowania mieszkań i samochodów),
3. Nadmierna konsumpcja, w tym z powodu zachodzenia szybkiej wymiany „modnych (nie wpełni wykorzystanych) produktów”– marnowanie, powstawanie ogromnej ilości odpadów,
4. Wycinka starych drzewostanów, zwłaszcza lasów, niszczenie natury w szerszym znaczeniu, zanikanie bioróżnorodności.

Zostały one w trakcie prac w poszczególnych grupach przeformułowane na wstępne pomysły inicjatyw, skoncentrowane na bardziej konkretnych (węższych) polach i o pewnym poziomie innowacyjności. Większa zmiana dokonana została w stosunku do pola problemowego nr 4. Tu rozwiązań o szerszym charakterze niż przeciwdziałanie dewastacji zieleni (np. lasów) poszukały dwie grupy, proponując alternatywne koncepcje korzystania przez społeczność miasta z terenów leśnych wartościowych pod względem ekologicznym i krajobrazowym.

OPIS KONCEPCJI EKO – INICJATYW W KOLEJNOŚCI JAK PRZEDSTAWIONO WW. POLA PROBLEMOWE

1/ Projekt „Twoje Miasto”

Jego ideą jest stworzenie aplikacji ułatwiającej interakcje mieszkańców z władzami miasta i jego instytucjami. Pod nazwą (pierwotną) „Eko Platforma Miejska” kryje się bazodanowe narzędzie informatyczne służące przede wszystkim łatwiejszej generacji i ocenie obywatelskich koncepcji działań zgodnych z EGD w otoczeniu miejskim. Jej podstawowa funkcjonalność to przeglądanie i ocena projektów z budżetu obywatelskiego wg różnych kryteriów. Istotną częścią jest też funkcja edukacyjna i informacyjna oraz inicjująca i integrująca działania aktywistów miejskich w celu wspierania wszelkich inicjatyw obywatelskich.

Aplikacja przybliża też mieszkańcom funkcjonowanie instytucji miejskich, pracę i aktywności prowadzone przez urzędy i instytucje miejskie. Jest ona podzielona na funkcje informacyjne, poradnik i funkcje angażujące.

Funkcja informacyjna – wskazująca różne aspekty miejskich aktywności: np. mapa projektów (z)realizowanych z budżetu obywatelskiego, ale też inne jak mapa zieleni, energetyki odnawialnej (OZE), udogodnień i barier dla niepełnosprawnych, aktualnie realizowane i planowane inwestycje, projekty budowlane etc…

Poradnik – obywatel w mieście, czyli co mogę i co powinienem (robić) jako mieszkaniec / obywatel.

Funkcja angażująca – poprzez funkcjonalności np. takie jak: złóż projekt w budżecie obywatelskim, wyraź opinią, zaprotestuj, wesprzyj, złap kontakt z innymi, stwórz grupę tematyczną.

2/ DEVE-LOVE

Rozważano różne pomysły na poprawę jakości ekologicznej projektowanych przestrzeni miejskich zwłaszcza osiedli mieszkaniowych. Mogłoby to być podniesienie kompetencji zespołu projektantów np. przez obowiązkowe uczestnictwo w tych zespołach odpowiednio wykształconej kadry przyrodników itp. specjalistów.  Inne rozwiązanie rozważane to upowszechnianie wiedzy o dobrych, „modelowych” praktykach z zakresu proekologicznego projektowania urbanistycznego i wzmocnienie systemu faktycznego ich wdrażania (przykłady urzędowych wytycznych znane np. z Niemiec, W. Brytanii). Grupa doszła jednak do wniosku, iż w warunkach polskich nie ma pewności czy takie rozwiązania byłyby wdrażalne i ile czasu by to wymagało. W sytuacji istniejących w Polsce silnych interesów deweloperów bardziej skuteczne wydaje się umożliwienie oddziaływania na nich i na projektantów zabudowy przez osoby zainteresowane jakością przestrzeni miejskiej, w tym środowiska naturalnego – aktualnych i/lub przyszłych użytkowników przestrzeni, ale także aktywistów i specjalistów w zakresie proekologicznego kształtowania przestrzeni. Temu służyć może wykorzystanie odpowiedniego narzędzia komunikacyjnego. Jest to aplikacja łącząca developerów i projektantów z mieszkańcami przekształcanego fragmentu miasta i z mieszkańcami potencjalnymi – nabywcami nowobudowanych mieszkań. Zatem główną ideą jest rozszerzenie możliwości rzeczowych kontaktów podmiotów rynku budownictwa miejskiego (zwłaszcza mieszkaniowego) i zwiększenie wpływu mieszkańców na planowanie nowej zabudowy w zgodzie z ich potrzebami i jakością środowiska. Aplikacja ma narzędzia inicjowania dyskusji, system komentarzy i ma dawać możliwość oceniania zrealizowanych inwestycji, wskazywania potencjalnych nowych lokalizacji. Ze względu na potrzebę harmonizacji procesu rozwoju urbanistycznego wszystkie inwestycje realizowane i planowane widoczne będą na jednej mapie.

Aplikacja ma też funkcję społeczną – angażuje mieszkańców do współdecydowania o lokalizacjach i charakterze planowanych inwestycji i rozwoju miasta. Nagrodami za zaangażowanie mogą być punkty na karcie mieszkańca wymieniane np. na karnety na siłownie, wypożyczenia rowerów miejskich etc…

3/ EKOPODZIELNIA

W Polsce rocznie marnowane jest 4,8 mln ton żywności, z tego ok. 60% przypada na gospodarstwa domowe. Biorąc pod uwagę, że przeważnie dotyczy to mieszkańców miast, „statystyczna” rodzina miejska marnuje w tygodniu ponad 4 kg żywności.

Fakt ten stał się inspiracją dla projektu, który jest rozwinięciem idei tzw. lodówek społecznych, które w Polsce już istnieją. Jednak zauważyć trzeba, że jest to niezbyt gęsta sieć, a więc nie jest łatwo dostępna ani popularna (m. in. z powodu specyficznej grupy odbiorców). Rozwiązanie proponowane zakłada powiazanie możliwości pozostawiania niezużytej dobrej żywności z systemem dystrybucji paczek pocztowych poprzez wykorzystanie istniejącej w całym kraju infrastruktury sieci paczkomatów i związanych z nimi rozwiązań informatycznych. Są one bardzo łatwo dostępne i wykorzystywane przez grupę docelową, młodszej generacji mieszkańców miast, która dla korzystania z tego rodzaju usługi ma największy potencjał (zwyczaje związane żywnością, podatność na tego rodzaju akcje). Zakłada się uzupełnienie każdego paczkomatu w przeszkloną chłodzoną szafkę, która otwierałaby się na zaproponowany w projekcie system kodów, kartę mieszkańca lub zbliżeniowo telefonem komórkowym.

Warunkiem powodzenia jest oczywiście rzetelność „dostawców” żywności pod względem zapewnienia jej odpowiedniej jakości (wraz z informacją o terminie jej utraty) oraz zapewnienie dodatkowej obsługi „skrytek” przez personel sieci w zakresie dbałości o ich stan higieniczny. Alternatywnie – zwłaszcza na etapie wdrożeniowym, pilotażu systemu – zorganizować należałoby sieć obsługiwaną przez woluntariuszy z organizacji dedykowanych problemowi niemarnowania żywności.

4/ Green FORREST SPOT

Ideą projektu jest próba obniżenia tzw. antropopresji wywieranej na lasy leżące w pobliżu aglomeracji miejskich poprzez „oswojenie” określonego fragmentu lasu (obrzeża kompleksu leśnego). Miałoby się to odbyć dzięki podjęciu się opieki nad tym fragmentem przez lokalną społeczność (w tym jej grupy jakoś zorganizowane np. rady dzielnicy, kluby sąsiedzkie) oraz budowę drobnej infrastruktury umożliwiającej atrakcyjne formy korzystania ze stref lasu położonych w pobliżu zabudowy mieszkaniowej np. na cele rekreacyjne, edukacyjne, przy zachowaniu ochronnej funkcji lasu, przede wszystkim istniejącego starego drzewostanu.

Realizacja projektu podzielona jest na trzy etapy:

Pierwszy etap – działania inicjujące: nawiązanie współpracy z radą dzielnicy i ankietowanie mieszkańców co do lokalizacji i programu działań, poszukiwanie wsparcia aktywistów i młodzieży szkolnej.

Drugi etap – powstanie infrastruktury: budowa obiektu FORREST SPOTU oraz ścieżek i infrastruktury wokół – takiej jak tablice edukacyjne, zamykane śmietniki, miejsca aktywności.

Faza funkcjonowania projektu: Angażowanie i współpraca z okolicznymi szkołami poprzez ofertę zielonych lekcji, udostępnianie organizacjom pozarządowym i seniorom. Możliwe jest połączenie z kartą miejską – np. gratyfikacje za sprzątanie lasu.

Wartością koncepcji jest jej rozważanie w kontekście znanych autorkom sytuacji przestrzennych z obszaru m. Gdyni.

5/ Zielono Mi

Grupa rozważała potrzebę ochrony cennych kompleksów przyrodniczych przez szerokie spektrum działań m.in.  informacyjno-motywacyjnych i i organizacyjnych, w tym stosowanie ogólnie znanej strategii strefowania ochrony wartości kompleksów przyrody wg odległości od czynników antropopresji. Ostatecznie zdecydowano się na przedstawienie innowacyjnej koncepcji udostępniania cennych zasobów na specyficzne formy ekstensywnego użytkowania, które byłoby w pełni synergiczne z funkcjami ochronnymi ekosystemu leśnego przez osoby w pełni świadome i przestrzegające zasad ochrony. Inspiracją dla opracowania tej koncepcji tworzenia infrastruktury miejsc pracy w warunkach wizualnego kontaktu z naturą stała się rosnąca popularność pracy on-line (lub w domu, nawet bez konieczności stałego dostępu do ICT). Projekt próbuje w ten sposób promować niejako „Powrót do korzeni”, czyli tworzyć miejsca dla odpowiedzialnego i minimalizującego koszty środowiskowe zorganizowania miejsc do pracy, lecz także indywidualnego relaksu w otoczeniu natury.

Funkcja użytkowa w projekcie łączy się z różnymi formami akcji uświadamiającej i szeroko zakrojonej edukacji ekologicznej użytkowników projektowanych małych obiektów przypominających szałasy pasterskie lub pracowników leśnych. Można by je zlokalizować na polanach leśnych – warunkiem powodzenia jest dostęp do Internetu oraz zapewnienie podstawowych wygód umożliwiających wielogodzinny pobyt i pracę zdalną. Oznacza to nie inwazyjną obsługę w zakresie dostaw energii elektrycznej oraz gromadzenia odpadów stałych i – zwłaszcza – nieczystości ciekłych.

Autorzy koncepcji zwrócili uwagę na poszukiwanie różnych form finansowania i modeli biznesowych takiego przedsięwzięcia.

Kolejny etap projektu stanowić będzie seminarium (planowane na 21 marca br.) poświęcone uwarunkowaniom możliwości powstawania i realizacji eko-innowacyjnych inicjatyw dla praktycznego urzeczywistniania celów EGD m. in. w odniesieniu do powstawania koncepcji i promocji takich rozwiązań jak te wypracowane w trakcie warsztatów GreenTransformers.

Na koniec refleksja: W dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości edukacja staje przed trudnym wyzwaniem ciągłego dostosowywania się do wymagań rynku pracy jak i oczekiwań młodych ludzi. Coraz poważniejszym wyzwaniem i zarazem koniecznym komponentem procesu kształcenia staje się nabywanie nie tylko kompetencji „twardych” (wiedzy i umiejętności z określonej dziedziny) lecz też tzw. „kompetencji miękkich” takich jak komunikatywność i współpraca interdyscyplinarna czy umiejętność kreatywnego myślenia opartego – z jednej strony – na analizie obiektywnych potrzeb i innych faktów, a z drugiej na pewnych planach i wizjach (wyobrażeniach) przyszłości. Zyskującą na znaczeniu rolę w tak ukierunkowanych zmianach edukacji (m. in. akademickiej, ale nie tylko) mogą mieć organizacje społeczne i zespół PKE OP prowadząc projekt PSF, a w szczególności ww. opisane warsztaty GreenTransformers.

Zapraszamy do obejrzenia galerii z warsztatów GreenTranformers:

<

►

>